Mentale gezondheid ex-topsporters: Hoe nu verder na je sportcarrière?
De laatste jaren verschijnen er steeds meer berichten van ex-topsporters in het nieuws over mentale gezondheid na het beëindigen van hun topsportcarrière. Veel topsporters, maar vooral ook ex-topsporters blijken te kampen met mentale problematieken*. Voor Topsport Gelderland reden genoeg om te kijken hoe het staat met de mentale gezondheid van Gelderse sporters. De afgelopen maanden is er binnen Topsport Gelderland daarom onderzoek gedaan naar de huidige mentale gezondheid van ex-sporters. In dit artikel nemen we je mee in de belangrijkste bevindingen en willen we je tegelijkertijd bewust maken van mentale gezondheid binnen de wereld van (top)sport.
De onderzoeksdoelgroep bestond uit Gelderse ex-sporters die tot maximaal drie jaar geleden gestopt zijn met hun sport. Zowel sporters die actief zijn geweest in ambitieuze talentenprogramma’s als sporters uit de Nederlandse topsportprogramma’s konden deelnemen. De grootste groep Gelderse sporters had een leeftijd tussen de 15 en 20 jaar. Alle deelnemers vulden een vragenlijst in over hun huidige mentale gezondheid en over de overgangsperiode van topsport gerichte sportbelasting naar stoppen of een lager (recreatief) niveau.
Resultaten enigszins positief
Uit het onderzoek is gebleken dat uiteindelijk de mentale gezondheid bij de ondervraagden ‘enigszins positief’ is. Dit wil zeggen dat ze op de ‘mentale gezondheid vragenlijst’ relatief hoog scoorden. De ondervraagden konden namelijk een maximale scoren halen van 25 punten, waarvan zij gemiddeld met 18,3 punten op de vragenlijst scoorden. Onderstaande afbeelding laat zien wat de gemiddelde score op elk van de vijf verschillende domeinen was. Daarbij valt het op dat de ondervraagden het laagst scoorden op oplossingsgerichtheid.
Echter zegt de gemiddelde score van de ‘mentale gezondheid vragenlijst’ niet alles. Er waren namelijk grote individuele verschillen te zien tussen de ondervraagden. Daarbij heeft ruim 71 procent van de ondervraagden één of meerdere symptomen van het zwarte gat ervaren in de periode net na het beëindigen van de (top)sportcarrière. Voornamelijk moeite hebben met het vinden van nieuwe (levens)doelen en het afstand kunnen nemen van de topsportidentiteit werden veel genoemd. Daarnaast ervaarde 86 procent van de ondervraagden één of meerdere mentale klachten. Een negatief zelfbeeld, faalangst en slaapproblematiek kwamen in hoge aantallen voor. Dit werd opgevolgd door perfectionisme, depressie en eetproblematiek, zoals te zien is op onderstaande afbeelding.
Er zijn geen verschillen gevonden tussen mannen en vrouwen. Ook zijn er geen verschillen gevonden in het aantal jaar geleden dat de sporter gestopt is. Uit het onderzoek kan voorzichtig geconcludeerd worden dat het uiteindelijk mentaal wel goed gaat met de sporters, maar dat velen wel door een proces met verschillende moeilijkheden, onzekerheden, symptomen van het zwarte gat en/of mentale klachten heen gaan.
“Topsport Gelderland wil het thema mentale gezondheid in de overgangsperiode van sport naar de maatschappelijke carrière extra onder de aandacht brengen”
Topsport Gelderland wil het thema mentale gezondheid in de overgangsperiode van sport naar de maatschappelijke carrière extra onder de aandacht brengen. Zo probeert Topsport Gelderland via verschillende vormen bewustwording te creëren bij de sporters en trainers/coaches, onder meer via workshops, online artikelen en bewustwordingscampagnes. Dit doen we via directe contacten met sporters, maar ook met onze inzet bij verschillende talentenprogramma’s in Gelderland. Directeur Gudo Kramer bevestigd dat de bewustwording goed toe te passen is binnen de programma’s: “Zaken die beschermen tegen problematiek na de sportcarrière blijken vaak positief te werken voor de ontwikkeling tot topsporter en de veiligheid hiervan.”
Tips voor jou als sporter!
Het is goed om te weten dat wanneer je stopt met jouw sportcarrière, daar verschillende onzekerheden bij kunnen komen kijken, onder meer ook een moeizame transitie. Onderstaande tips en tricks kunnen je helpen bij de uitstroom van topsport of wanneer je jouw sport op een lager pitje gaat zetten. Omdat begeleiding, steun en met anderen erover praten erg kunnen helpen bij deze verandering, mag je je ervan bewust zijn dat mentale gezondheid altijd bespreekbaar is bij je trainer/coach, teamgenoten, persoonlijke kring, maar ook bij jouw regio sportmanager van Topsport Gelderland. Mentale gezondheid en mentale problematieken zijn serieuze onderwerpen waar aandacht voor gevraagd mag worden. Weet dat er altijd mensen om je heen zijn die bereid zijn om naar je te luisteren, mee willen denken en met je in gesprek willen gaan. Uiteindelijk ben jij niet de enige die deze verandering doormaakt.
*(Gouttebarge, 2022; NOS, 2022)
Foto top: HAN studente Hunter Kaandorp deed het onderzoek en is op deze foto in gesprek met mountainbikester Rosa van Doorn
